Marko Dragišić je sin vojvode Ivaniša Dragišića i unuk Dragiše Vukčića, brata velikog vojvode bosanskog i splitskog hercega Hrvoja Vukčića Hrvatinića. U historijskim izvorima se javlja tri puta i to na poveljama posljednja dva bosanska kralja, Stjepana Tomaša i Stjepana Tomaševića. Prvi put javlja se u povelji kralja Stjepana Tomaša, izdatoj 22. augusta 1446. godine u Vranduku, kojom je njemu i njegovoj braći, knezovima Pavlu i Jurju, potvrdio u baštinu posjede njihovog oca vojvode Ivaniša Dragišića. Riječ je o gradovima Ključ, Glaž i Mrin i 60 sela u župama Banica, Sana, Glaž i Uskoplje. Iz teksta povelje vidljivo je da su navedeni posjedi dodijeljeni braći na uživanje u cjelini bez dodatnog cjepanja na manje dijelove gdje bi svaki od braće dobio po jedan dio. Marko je, poput braće, tituliran kao knez i spomenut je poslije Pavla, a prije Jurja što otvara prostor za pretpostavku da je bio srednji sin Ivaniša Dragišića. Budući da se jedini od braće spominje poslije ove povelje očigledno je da je upravo Marko nastupao ispred Dragišića, odnosno bio je najznačajniji predstavnik ovog ogranka Hrvatinića.
Povelja sa kojom je osvjedočen knez Marko Dragišić, izdata je neposredno poslije sklapanja mira između velikog vojvode bosanskog Stjepana Vukčiča Kosače i kralja Stjepana Tomaša koji se tim povodom oženio Stjepanovom kćerkom Katarinom. Novonastala situacija nije išla na ruku vojvodi Ivanišu Pavloviću koji je bio u sukobu sa Kosačama pa se okrenuo protiv kralja Tomaša sa kojim je prethodno ratovao protiv velikog vojvode Stjepana. Iako je reakcija vojvode Ivaniša bila očekivana, ostaje nejasno zašto se protiv kralja okrenuo i vojvoda Donjih Kraja – Petar Vojsalić koji je u ovom periodu postao jedan od glavnih kraljevih oponenata. Tako se u nastojanjima da se do kraja objasne kraljevi motivi izdavanja povelje braći Dragišić dolazilo i do nesređenih odnosa sa vojvodom Petrom. Naime, prema određenim pretpostavkama povelja je trebala ili da pruži ruku pomirenja vojvodi Petru budući da su uspostavljeni dobri odnosi sa njegovim rođacima Dragišićima ili da upravo Dragišiće udalji od njegovog uticaja. Međutim, drugačija shvatanja konteksta izdavanja povelje uzimaju da su ratne zasluge braće Dragišić prilikom kraljevog zauzimanja Srebrenice na kraju rezultirale nagradom u formi potvrde posjeda.
Povelju izdatoj braći Dragišić, prati i jedan zanimljiv detalj, kao njen garanat javlja se djed Crkve bosanske što pomalo djeluje zbunjujuće ako se ima na umu vjerski zaokret kralja Tomaša koji je prihvatio učenje Katoličke crkve. Nije moguće do kraja razriješiti ovu enigmu, ali dvije stvari su posve sigurne, povelja predstavlja posljednje svjedočanstvo o dobrom odnosu između pristalica Crkve bosanske i bosanskog kralja i druga, pojava djeda Crkve bosanske jasno upućuje na vjersko opredjeljenje braće Dragišić koji su vjerovatno bili sljedbenici učenja ove Crkve.
Naredni put kneza Marka Dragišića srećemo trinaest godina kasnije, u povelji koju je kralj Stjepan Tomaš izdao 19. februara 1459. godine sinovima Ivanca Jurčinića, Pavlu, Matiji i Jurju, kao nagradu za uslugu koju je učinio njihov otac Tomašu za vrijeme vojnog pohoda kralja Tvrtka II u Usori. Pri tom su im darovana sela Gornje i Donje Vlasine i Nozdrvce u jajačkom kotaru. Na povelji navedena su samo tri svjedoka, što aludira da je izdata bez većih priprema – na brzu ruku, a jedan od njih je i Marko Dragišić i to sa titulom dvorskog kneza. Titula dvorskog kneza javlja se u srednjovjekovnoj Bosni i vjerovatno je označavala upravnika vladarevog dvora. Dakle, vidljiv je napredak kneza Marka u feudalnoj hijerarhiji koji je od kneza postao dvorski knez budući da se radi o titulama koje su bile odvojene pri čemu je titula dvorskog kneza bila više rangirana.
Posljednji put knez Marko Dragišić se spominje u povelji kralja Stjepana Tomaševića od 23. novembra 1461. godine kojom je Dubrovčanima potvrdio vlast nad Primorjem i Konavlima te trgovačke povlastice, dok se dubrovačka strana obavezala na plaćanje Svetodmitarskog dohotka u iznosu od 2000 perpera kao i Stonskog dohotka u iznosu od 500 perpera. Ovom prilikom knez Marko naveden je kao svjedok sa ostalim članovima porodice („s bratijom“). Inače, riječ je o povelji za koju se tvrdi da predstavlja posljednju svečanu bosansku povelju.
Poslije gore spomenute povelje daljnja sudbina kneza Marka Dragišića nije poznata. Pored toga, njegove bračne veze kao i eventualno potomstvo u potpunosti su pokriveni izvornom šutnjom.
Bibliografija:
- Čremošnik, Gregor: „Bosanske i humske povelje srednjeg vijeka“, Glasnik Zemaljskog muzeja 4-5, Sarajevo, 1950, 192.
- Ćirković, Sima: Istorija srednjovekovne bosanske države, SKZ, Beograd, 1964, 280-281.
- Ćošković, Pejo: Bosanska kraljevina u prijelomnim godinama 1443 – 1446., Institut za istoriju, Banja Luka, 1988, 118-119, 120.
- Ćošković, Pejo: Crkva bosanska u XV. stoljeću, Institut za istoriju, Sarajevo, 2005, 207.
- Fine, John V.A. Jr.: The Bosnian Church: A New Interpretation; A Study of the Bosnian Church and Its Place in State and Society from the 13th to the 15th Centuries, Columbia University Press, New York – London, 1975, 304.
- Kajer, Petar – Vuletić-Vukasović, Vid: „Listina Stefana Tomaša od 19. februara god. 1450.“, Glasnik Zemaljskog muzeja 17, Sarajevo, 1905, 253.
- Lovrenović, Dubravko: Na klizištu povijesti (sveta kruna ugarska i sveta kruna bosanska) 1387-1463, Synopsis, Zagreb-Sarajevo, 2006, 295.
- Miklosich, Franz: Monumenta serbica historiam Serbiae Bosnae Ragusii, Apud Guilelmum Braumüller, Wiennae, 1858, 438-441, 485-488.
- Mrgić-Radojčić, Jelena: Donji Kraji. Krajina srednjovekovne Bosne, Filozofski fakultet u Beogradu-Filozofski fakultet u Banjaluci-Istorijski institut u Banjaluci, Beograd-Banja Luka, 2002, 120, 150, 252.
- Rudić, Srđan: „Povelja kralja Stefana Tomaša sinovima Ivanca Jurčinića“, Stari srpski arhiv 3, Filozofski fakultet u Beogradu-Filozofski fakultet u Banjoj Luci-Filozofski fakultet u Srpskom Sarajevu-Istorijski institut u Banjoj Luci-Međuopštinski istorijski arhiv u Valjevu-Istorijski arhiv u Čačku, Laktaši, 2004, 141, 132-144, 149.
- Rudić, Srđan: „Povelja kralja Stefana Tomaševića Dubrovniku“, Građa o prošlosti Bosne 2, ANU RS, Banja Luka, 2009, 153, 158-160.
- Rudić, Srđan: „Povelja kralja Stefana Tomaša sinovima Ivaniša Dragišića“, Građa o prošlosti Bosne 12, ANU RS, Banja Luka, 2019, 81, 82, 83, 87-89.
- Solovjev, Aleksandar: „Vlasteoske povelje bosanskih vladara“, Istorisko-pravni zbornik 1, Pravni fakultet, Sarajevo, 1949, 101.